Με τον όρο ψύχωση εννοούμε μία μείζονα ψυχιατρική διαταραχή που προκαλεί έκπτωση στη σκέψη, στο συναίσθημα, στην επικοινωνία και στη συμπεριφορά και οδηγεί το άτομο στη μη λειτουργική έκβαση της καθημερινότητάς του.
Αίτια διατροφικών διαταραχών
- Ανησυχία για το βάρος και το σχήμα του σώματος (πηγή ανασφάλειας για το σώμα)
- Κοινωνικοπολιτιστικά πρότυπα (καταιγισμός προτύπων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, συσχέτιση λεπτού σώματος με την ελκυστικότητα, την ικανότητα και την αυτοκυριαρχία, πηγή δύναμης για τους άντρες και «διακοσμητικού» για τις γυναίκες)
- Οικογενειακές πιέσεις (γονείς με ψυχικά προβλήματα όπως, αγχώδεις φοβικές διαταραχές, κατάθλιψη στις γυναίκες, αλκοολισμός στους άντρες, ποιότητα σχέσης γονέα με παιδί και οικογενειακό σύστημα, σεξουαλική κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθημα ντροπής, αρνητική εικόνα απέναντι στο σώμα και τη σεξουαλικότητά τους, υπερβολικός γονεϊκός έλεγχος και παρεμβατικότητα κυρίως της μητέρας, υπερπροστασία κι υπερβολικό ενδιαφέρον, αποφυγή σύγκρουσης ή ολοκλήρωσης μιας διαφωνίας)
- Συναισθηματικές διαταραχές
- Διαταραχές προσωπικότητας
- Γενετικοί και βιολογικοί παράγοντες (μειωμένα επίπεδα Τ3 και Τ4, αυξημένα επίπεδα αυξητικής ορμόνης σαν αποτέλεσμα της μη επαρκούς πρόσληψης, μειωμένα επίπεδα ορμονών του φύλου λόγω υπογοναδισμού, μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης ακόμα και μετά την ανάρρωση, διαταραχή των ορμονών πείνας και κορεσμού, γενετικό υπόβαθρο και κληρονομικότητα σε συγγενείς α’ βαθμού, διδύμους με αυξημένο ποσοστό σε ομοζυγώτες και συσχέτιση με άλλες μορφές διατροφικών διαταραχών)
Διαγνωστικά κριτήρια
- Άρνηση διατήρησης σωματικού βάρους στα φυσιολογικά όρια σχετιζόμενα με την ηλικία και το ύψος (το σωματικό βάρος παραμένει κάτω του 15% του φυσιολογικού ή ο Δείκτης Μάζας Σώματος είναι κάτω του 17,5)
- Έντονος φόβος αύξησης βάρους ή πάχυνσης ακόμα κι όταν κάποιος είναι ελλειποβαρής
- Διαταραχή αντίληψης σωματικού βάρους και σχήμα σώματος, αδικαιολόγητη υπερεκτίμηση σωματικού βάρους/σχήματος σώματος , διαταραχή στον τρόπο εκτίμησης της αυτοεμφάνισης, άρνηση σοβαρότητας της τρέχουσας χαμηλής στάθμης του σωματικού βάρους
- Εκτεταμένη ενδοκρινική διαταραχή: αμηνόρροια για 3 εμμηνορυσιακούς κύκλους (γυναίκες), απώλεια σεξουαλικού ενδιαφέροντος και ικανότητας (άντρες), αυξημένα επίπεδα αυξητικής ορμόνης και κορτιζόλης που οδηγούν σε ανωμαλίες στην έκκριση ινσουλίνης και των θυρεοειδικών ορμονών
- Σε προεφηβικές γυναίκες, η ήβη καθυστερεί ή αναστέλλεται, με την ανάρρωση η ήβη συμπληρώνεται φυσιολογικά, αλλά η εμμηναρχή καθυστερεί
Τύποι ψυχογενούς ανορεξίας
Περιοριστικός
Εξαιρετικά μειωμένη πρόσληψη τροφής (νηστεία) ή ασιτία. Συχνά συνοδεύεται από ψυχαναγκαστική καταμέτρηση θερμίδων ή υπερβολική άσκηση.
Υπερφαγικός-Καθαρτικός
Υπερφαγικά επεισόδια ακολουθούμενα από αυτοπροκαλούμενους εμετούς, χρήση καθαρτικών ή διουρητικών ή υπακτικών ή υποκλυσμών
Λίγα λόγια για τη νόσο
- Απαντάται και στα δύο φύλα
- Παρατηρούνται λιγότερες ανακλήσεις ονείρων, λιγότερα έγχρωμα όνειρα και περισσότερα δυσάρεστα θέματα (συχνά βλέπουν τα σώματά τους παραμορφωμένα ή να καταναλώνουν πολύ θερμιδογόνες τροφές σε τεράστιες ποσότητες και βιώνουν δυσφορία)
- Ο όρος ανορεξία ψευδώς σχετίζεται με διαταραχή της όρεξης, γιατί η όρεξη δεν προσβάλλεται παρά μόνο αργά στην πορεία της νόσου. Πιθανότερα πρόκειται για διαταραχή στην αίσθηση του εαυτού, στην ταυτότητα και στην αυτονομία
- Συχνότερα εμφανίζεται στην εφηβεία ή στην πρώτη 10ετία της ενήλικης ζωής, είτε χωρίς εμφανή αίτια, είτε μετά από κάποιο συναισθηματικό τραύμα
- Σχετίζεται με περιορισμό της τροφής, διαστρεβλομένη στάση απέναντι στη διατροφή κι είναι εκούσια και θεληματική (προσοχή η έννοια της ανορεξίας είναι ακούσια με τη στενή έννοια της λέξης!). Ο περιορισμός αφορά κυρίως σε απλούς υδατάνθρακες, λίπη και σάκχαρα και λιγότερο σε πρωτεΐνες
- Με τη συμπεριφορά του, το ανορεκτικό άτομο ελέγχει και προκαλεί μόνιμα το οικογενειακό περιβάλλον κι ιδιαίτερα τη μητέρα. Συχνά προκαλεί και την προσοχή των ερωτικών συντρόφων
Άλλες μορφές ανορεξίας
- Αντιδραστική ανορεξία, μετά από κάποιο πένθος ή αποτυχία (δεν πρόκειται για πάλη εναντίον της τροφής κι εντάσσεται στα πλαίσια της κατάθλιψης)
- Υστερική ανορεξία, επίδειξη ισχνότητας για να εγκαταστήσει σχέσεις σαγήνης και κυριάρχησης του περιβάλλοντός του, συμπεριλαμβανομένου και του ιατρού (τεχνάσματα, μυθομανία)
- Ιδεοψυχαναγκαστική ανορεξία, με τελετουργικές διατροφής (υπερτεμαχισμός ελάχιστης ποσότητας τροφής, εξαιρετικά αργή κατανάλωση, απόρριψη τροφής στα σκουπίδια) και θερμιδικού ελέγχου
- Ανορεξία σε περιπτώσεις μεθοριακών καταστάσεων ή ανερχόμενης σχιζοφρένειας
Συνέπειες νευρικής ανορεξίας
- Οστεοπόρωση
- Έμμηνος ρύση και αναπαραγωγικές διαταραχές
- Νεφρικές και μεταβολικές διαταραχές (αφυδάτωση, υποκαλιαιμία, υπονατριαιμία)
- Αιματολογικές επιπλοκές (σιδηροπενική αναιμία, λευκοπενία, θρομβοπενία)
- Πρόβλημα αποθεραπείας (απομόνωση, λάθος χειρισμοί ειδικών, άρνηση βοήθειας ασθενούς κι αντίδραση)
- Δερματολογικές επιπλοκές (λέπτυνση τρίχας, σπάσιμο νυχιών, κιτρινωπός αποχρωματισμός, υπερπλασία κερατίνης)
- Νευρολογικές διαταραχές
- Θνησιμότητα
Θεραπευτική αντιμετώπιση
- Νοσηλεία
- Ψυχοθεραπεία (με ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή)
- Διατροφική αντιμετώπιση (με διαιτολόγο-διατροφολόγο)
- Εκπαίδευση ασθενών , γονέων, συνοδών
- Φαρμακολογική αντιμετώπιση